رفتارهای سازمانی مثبت

رفتارهای سازمانی مثبت

از دیرباز تاکنون انسان در دنیای سازمان و مدیریت، همواره موردتوجه صاحب نظران مدیریت بوده است. این توجه روزبه روز افزایش یافته تا جایی که امروزه، نیروی انسانی رامشتریان اول سازمان ها نام نهاده اند. به دیگر سخن، در عصرجدید، ضرورت پاسخگویی به نیازهای اساسی کارکنان در اولویت اول قرار می گیرد. زیرا نیل به اهداف، رسالت و مأموریت های سازمانی درگرو تأمین اهداف و خواسته های منطقی و مشروع منابع انسانی وخصوصا تامین نیازهای آنان است. همچنین هرگاه از مدیران بخواهیم مسائلی را که پیوسته با آن روبه رو می شوند، بیان کنند همواره به پاسخ هایی مشابه دست می یابیم بیشتر مدیران به مسائل «انسانی» اشاره می کنند. امروزه پس از سرمایه انسانی اجتماعی، سرمایه روان شناختی را می توان به عنوان مبنای مزیت رقابتی در سازمان در نظر گرفت.

یکی از مفاهیم نوینی که در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران حوزه سازمان و مدیریت قرارگرفته است، رفتار سازمانی مثبت است. رفتار سازمانی مثبت با ظهور روان‌شناسی مثبت گرا پا به عرصه سازمان گذاشت و باب جدیدی را در زمینه رفتار سازمانی گشوده است. رفتار سازمانی مثبت می‌تواند به‌عنوان مزیت رقابتی از طریق سرمایه‌گذاری بر کارکنان مطرح شود.

در دیدگاه های سنتی بیان می‌شد که سرمایه های مالی، انسانی و اجتماعی مهم‌ترین نقش را در موفقیت سازمان‌ها ایفا می‌کنند. اما در سال‌های اخیر توجه محققین سازمانی به توانمندی‌ها و صفات مثبت در افراد و اهمیت محیط‌های مثبت معطوف شد و صرف داشتن امکانات و تکنولوژی‌های پیشرفته، مهارت‌ها و تجربه های شغلی و تعاملات اجتماعی نیروی انسانی، موفقیت سازمان‌ها تضمین نمی‌شود بلکه صفات مثبت کارکنان موضوع حایز اهمیت‌تری است. در گذشته، تنها به تئوری سازی، تحقیق و کاربرد مثبت گرایی در حوزه روان شناسی توجه می‌شد، ولی اکنون، تحقیقات مثبت گرایی در حوزه رفتار سازمانی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

در واقع هدف اصلي رفتار سازماني مثبت‌گرا توجه بيشتر به توانمندي‌ها و قوت‌هاي نيروي انساني و تقويت کردن آن‌هاست تا توجه به نقاط ضعف و بی‌کفایتی‌های آن‌ها و درنتیجه تلاش براي رفع اين ضعف‌ها. ظرفيت‌هاي شناخته‌شده اصلي رفتار سازماني مثبت‌گرا که تاکنون ثابت‌شده تا حد زيادي ملاک‌هاي رفتار سازماني مثبت‌گرا را برآورده مي‌کنند عبارت‌اند از خودکارآمدي/ اعتمادبه‌نفس، اميدواري، خوش‌بيني و انعطاف‌پذیری. با اجتناب کردن از اشتغال ذهني مداوم به ضعف‌ها و سوء عملکردهاي افراد توسط رهبران و همکارانشان مي‌توان به قوت‌ها و کیفیت‌های مطلوب آن‌ها توجه کرد و اعتمادبه‌نفس، خوش‌بینی، اميدواري و اعتمادبه‌نفس را در کارکنان افزايش داد و بدین‌وسیله عملکرد فردي و سازماني را بهبود بخشيد

در یک طبقه بندی دیگر مؤلفه های مربوط به رفتارسازمانی مثبت گرا شامل تاب آوری، عاملیت و خودکار آمدی، امیدواری، مودت و دوستی،  لطف و بخشش، دلگرمی، وقایع خوب آینده و خوش بینی، سخت کوشی، تشکر و قدرشناسی و  یک محیط شاد ارائه می شوند.

ریشه های رفتارهاي سازماني مثبت

رفتارهاي سازماني مثبت ريشه در تفكر روانشناسي مثبت دارد. روان شناسي مثبت به جنبه هاي مثبت انسان يعني به نيمه پر ليوان اهميت مي دهد.  كارل راجرز و آبراهام مازلو معتقد بودند كه روانشناسي علاوه بر بهبود افراد مريض بايد به ساخت و ايجاد انسان سالم و خود شكوفا نيز توجه كند. موضوع روانشناسي نبايد صرفا مطالعه بيماران رواني باشد و انسان سالم هم بايد موضوع تحقيقات قرار گيرد و جوامع به سمت ساخت جامعه رواني سالم حركت كنند. روانشناسان مثبت صرفا" به سطح فردي تاكيد ندارند، بلكه در سطح سازماني و اجتماعي نيز سرمايه گذاري روي فضيلت مدني، تقوا، مسئوليت، رفتار شهروندي، نوع دوستي و اخلاق مورد تاكيد است. روانشناسي مثبت به ويژگيهاي زير در گذر زمان مي نگرد:

1. رضايت از گذشته
2. خوشي و شادي در حال
3. اميد و خوش بيني به آينده

سرمايه اجتماعي و انساني

دنياي سازماني كنوني با مفاهيمي همچون سرعت، نوآوري، تغيير و تحولات آني كيفيت، رضايت مشتري و خلاقيت توصيف مي شود. در اين ويژگيها مفهوم دارايي هاي ناملموس و فكري كه تحت عنوان سرمايه انساني از آن ياد مي شود كاملا مشهود است.

علاوه بر ساخت سرمايه انساني، يكي از چالشهاي ديگر در رفتار سازماني ايجاد و تقويت سرمايه اجتماعي است.  هر چند سرمايه اجتماعي ويژگي جمع (گروه، سازمان، خانواده، ملت) دارد ولي از تلاشهاي فردي افراد در جهت ايجاد اعتماد، روابط و همكاري ناشي مي شود.

                                                        سرمايه اجتماعي

              سرمايه انساني                                               سرمایه روان شناختی (روانشناسي مثبت)

                                     نمودار عوامل شكل دهنده رفتارهاي سازماني مثبت

لوتانز و همكارانش تركيب بهينه سرمایه روان شناختی (روانشناسي مثبت)، سرمايه انساني و سرمايه اجتماعي را ضرورت اجتناب ناپذيري براي شكل دهي رفتارهاي سازماني مثبت مي دانند. بنابراین می توان گفت رفتار سازماني مثبت عبارت است از شناسايي و به كار گيري تواناييهاي بالقوه مثبت روان شناختي منابع انساني كه قابل سنجش و توسعه بوده، و براي بهبود عملكرد سازماني قابل مديريت است.

وي پنج بعد اساسي رفتار سازماني مثبت (مدل CHOSE) را ارائه كرده است كه عبارتند از:

1. اعتماد به نفس /خودباوري: باور فرد به انجام موفقيت آميز كارها.
2. اميد: تعيين اهداف براي آينده (قدرت اراده) و شناسايي راههاي نيل به آنها (قدرت روش)
3. خوش بيني: انتظار پيامدهاي مثبت، توجه به علل مثبت و تاكيد بر پشتكار و موفقيت براي تحقق اين انتظارات.
4. آرامش ذهني: رفاه ذهني، بهزيستي و رضايت از زندگي.
5. هوش احساسي: توانائي شناسائي و مديريت احساسات خود و ديگران

عوامل اصلی تشکیل‌دهنده رفتار سازمانی مثبت‌گرا

به طور کلی سرمایه‌ی روانشناختی، سرمایه‌ی انسانی و سرمایه‌ی اجتماعی سه عامل اصلی و عمده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی رفتار سازمانی مثبت‌گرا می‌باشند:

• سرمایه‌ی اجتماعی: سرمایه‌ی اجتماعی از موارد مهم و حساس برای کلیه‌ی سازمان های موفق دنیا است. سرمایه‌ی اجتماعی از مجموعه شبکه‌‌ها و ارتباطات در دسترس برای سازمان از طریق خود سازمان، مدیران و اعضای آن در درون و بیرون سازمان و کیفیت این ارتباطات از بعد اعتماد و صمیمیت تشکیل شده است که می‌تواند برای موفقیت یک سازمان نقش اساسی ایفا کند. از یاد نباید برد که برندها و سازمانهای بزرگ دنیا همگی دارای سرمایه‌ی اجتماعی مناسبی هستند و می‌دانند روزی که سرمایه‌ی اجتماعی خود را از دست بدهند پایان کار و پایان روزهای موفقیت آن‌هاست.
• سرمایه‌ی انسانی: سرمایه‌ی انسانی نیز یکی از ارکان موفقیت سازمان‌هاست. در حقیقت سرمایه‌ی انسانی به نوعی نیروی کار متخصص یک سازمان است که می‌تواند موتور محرک سازمان در رسیدن به اهداف هم باشد. در تعریف دیگر می‌توان گفت سرمایه‌ی انسانی مجموعه‌ای از مهارت‌ها،‌ دانش و اعتقادات عمومی افراد در داخل یک سازمان است که نشان‌ دهنده ظرفیت کار امروز و ظرفیت بالقوه کار فردا برای سازمان است.
• سرمایه روان شناختی:‌ ظرفیت‌های روان شناختی از قبیل قابلیت تاب ‌آوری، خوش ‌بینی، خود کارآمدی و امیدواری در کنار هم، عاملی را به عنوان سرمایه روان‌شناختی تشکیل می ‌دهند.

متغیر های روان شناختی رفتار سازمانی مثبت گرا

مثبت گرایی مفهومی روان شناختی است که البته متغیر های روان شناختی زیادی نیز در قالب این مقوله می توانند مورد بررسی قرار گیرند. در یک طبقه بندی دیگر، خصوصیات متغیرهای روان شناختی که در قالب رفتار سازمانی قابل بررسی هستند عبارت است از:

1. امیدواری: امیدواری حالت انگیزشی بسیار مثبتی است که برای دستیابی به هدف و نیل به حس موفقیت پدید می آید و خود تجربه نیل به موفقیت، این حس را برای دفعات بعدی در فرد تقویت می کند. امیدواری خود از دو جزء تشکیل شده است که عبارتند از: عاملیت و همچنین برنامه ریزی برای دستیابی به هدف. منظور از کلمه عاملیت، داشتن اراده برای دستیابی به نتیجه مورد نظر یا اهداف دلخواه است. بنابراین، امیدواری، مستلزم، عاملیت یا نوعی انرژی برای تعقیب اهداف می باشد. عنصر دیگر تشکیل دهنده امیدواری، برنامه‌ریزی برای دستیابی به هدف است که نه تنها در برگیرنده شناسایی اهداف است، بلکه راه‌های متفاوت رسیدن به اهداف را نیز در بر می ‌گیرد. در واقع امیدواری مستلزم داشتن اراده برای نیل به موفقیت و شناسایی، شفاف سازی و پیگیری راههای لازم برای دستیابی به موفقیت است.
2. خوش بینی: خوش بینی یعنی فردی در برابر شکست ها و پیروزی ها ثابت قدم بوده، موفقیت را به توانایی خود نسبت داده و شکست را به عوامل بیرونی نسبت دهد. افراد خوش بین همواره در انتظار رخ دادن اتفاق های خوشایند در زندگی خود هستند. نکته مهم آن است که در سرمایه‌ی روان‌ شناختی، خوش بینی واقعی مورد نظر است. زیرا خوش بینی غیرواقعی منجر به پیامدهای منفی می ‌شوند.
3. تاب آوری: در حقیقت حالتی است که فرد می تواند با کمک آن در مقابل ناکامی ها و مشکلات و حتی مسئولیت ها و پیشرفت های مثبت در زندگی، خود را حفظ کرده و به تلاش بیشتر برای نیل به موفقیت ادامه دهد. برخی افراد تاب آور، پس از رویارویی با موقعیت های دشوار زندگی، دوباره به سطح معمولی عملکرد باز می گردند، حال آنکه عملکرد برخی دیگر از این افراد، پس از رویارویی با ناکامی ها و دشواری ها نسبت به گذشته ارتقا پیدا می کند.
4. خود کارآمدی: در یک تعریف ساده می توان خود کارآمدی را اعتماد به نفس نامید. در حقیقت باور فرد به توانایی‌ های خودش برای دستیابی به موفقیت در انجام وظیفه ‌ای معین از راه ایجاد انگیزه در خود، تامین منابع شناختی برای خود و نیز ایفای دیگر اقدامات لازم را می توان تعریف جامع تری برای خود کارآمدی دانست.

منتشر شده در سایت تامین:

لینک:  https://www.tamin.ir/News/Item/91692